ಕೃಷಿಕ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಲಿಸಿದ ಕೀಟ ನಿಯಂತ್ರದ ಪಾಠ

ಇಲ್ಲಿ  ನೀವು ನೋಡುತ್ತಿರುವ  ಕೆಂಪು ಕೀಟವೆಂದರೆ ಕ್ರಿಸೋಪಾ, ”ಎಂದು ಹರ್ಷಚಿತ್ತದಿಂದ 24ವರ್ಷದ ಮನಿಶಾ ಹರಿಯಾಣದ ನಿದಾನ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹತ್ತಿ ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವಾಗ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. “ಒಂದೇ ಒಂದು ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಕೀಟವಾದ ಕ್ರಿಸೋಪಾ ದಿನಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 125-150 ಬಿಳಿ ನೊಣಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ” ಎಂದವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ತನ್ನ 0.8 ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಹತ್ತಿ ತೋಟದಲ್ಲಿ ಡೀಡರ್ಬೋರಾ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಕೀಟವನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಮತ್ತೊಂದು ಸಸ್ಯದ ಎಲೆಯನ್ನು ಆರಿಸುತ್ತಾರೆ. “ಈ ದೊಡ್ಡ ಕಣ್ಣಿನ ಕೀಟವು ತನ್ನ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಬಿಳಿನೊಣಗಳಂತಹ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳಲ್ಲಿ ಚುಚ್ಚುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಇದು ಬೆಳೆ ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ”ಎಂದು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಕೀಟ ಶಿಕ್ಷಕಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮನೀಶಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಹರಿಯಾಣದ ಜಿಂದ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ 18 ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿದಾನವು ಸೇರಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ರೈತರು ಕೀಟನಾಶಕಗಳನ್ನು  ಬಳಸದೇ ಇರುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹತ್ತಿ ಬೆಳೆಗೆ ಬಾಧೆ ನೀಡುವ ಬಿಳಿನೊಣದಂತಹ ಹಾನಿಕಾರಕ ಕೀಟಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕೀಟನಾಶಕಗಳು ಹಾನಿಕಾರಕ ಕೀಟಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೃಷಿಸ್ನೇಹಿ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ ಜೊತೆಗೆ ಅವುಗಳು  ದುಬಾರಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ರಾಧಾನ ಗ್ರಾಮದ ಇನ್ನೋರ್ವ ಕೀಟ ಶಿಕ್ಷಕಿ ಶೀಲಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಹರ್ಯಾಣದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಹತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಟಿ ಹತ್ತಿಯೇ ಅತ್ಯಧಿಕ. ಇದು ಕೀಟ ನಿರೋಧಕ ಎಂಬ ಪ್ರಚಾರ ಹುಸಿಯಾಗಿತ್ತು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಳಿನೊಣದ ಬಾಧೆ ಅತ್ಯಧಿಕವಾಯಿತು. ಕಂಗಾಲಾದ ಕೃಷಿಕರು ಕೀಟನಾಶಕಗಳ ಮೊರೆ ಹೋದರು. ಇದರಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕಿಂತ ಹಾನಿಯೇ ಆಯಿತು. ದಿಕ್ಕು ಕಾಣದೇ ಇದ್ದಾಗ ಬೆಳಕ್ಕೊಂದು ಗೋಚರಿಸಿತು

ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೃಷಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದ ದಿವಂಗತ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಸುರಿಂದರ್ ದಲಾಲ್ ಅವರ ಸಹಾಯದಿಂದ 18 ಗ್ರಾಮಗಳು 2007 ರಲ್ಲಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಪರಭಕ್ಷಕ ಕೀಟಗಳಿಂದ ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಬೆಳೆ ನಾಶಪಡಿಸುವ ಕೀಟಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು ಎಂದು ದಲಾಲ್ ರೈತರಿಗೆ ತೋರಿಸಿದರು.

ನಂತರ ಅವರು 50 ಮಹಿಳೆಯರು ಸೇರಿದಂತೆ 183 ರೈತರಿಗೆ ಉಪಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ಹಾನಿಕಾರಕ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದರು. “ನಾವು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಪಾತ್ರಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದೇವೆ. ನಾವು 43 ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು 161 ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಕೆಲವು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳು ಪರಾಗಸ್ಪರ್ಶಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಆದರೆ ಇತರವು ಹತ್ತಿಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡುತ್ತವೆ ”ಎಂದು ದಲಾಲ್ ಅವರಿಂದ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ರೈತರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಸುರೇಶ್ ಅಹ್ಲಾವತ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಎಲ್ಲಾ ಕೀಟಗಳು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕೀಟನಾಶಕಗಳು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನಾಶಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅವರು ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಗುರುತಿಸಿದ ಅಂಶವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಸಸ್ಯವು ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸುವ ಪ್ರತಿ 4.5 ಗ್ರಾಂ ಆಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ 3 ಗ್ರಾಂ ಬೇರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಂಡಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಉಳಿದ 1.5 ಗ್ರಾಂ ಕೀಟಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಹ್ಲಾವತ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. “ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಸಸ್ಯಗಳು ಪರಾಗಸ್ಪರ್ಶಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ” ಎಂದು ಸುರಿಂದರ್ ದಲಾಲ್ ಕೀತ್ ಸಾಕ್ಷರತ್ ಮಿಷನ್ (SDKSM) ಎಂಬ ರೈತರ ಸಂಘದ ಗುಂಪನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಅಹ್ಲಾವತ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 2013 ರಲ್ಲಿ ದಲಾಲ್ ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಸಂಘವು ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ರೈತರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ತರಗತಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಕೋರ್ಸ್ 18 ತರಗತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇದು ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

SDKSM ಸ್ವಯಂಸೇವಕರು ಬಿಟಿ ಹತ್ತಿಯು ಹಾನಿಕಾರಕ ಕೀಟಗಳಾದ ಬಿಳಿನೊಣ, ಗಿಡಹೇನು (ಹರ ಟಿಲಾ), ಥ್ರೈಪ್ಸ್ (ಚುರ್ಡಾ), ಮಿಟೆ, ಮೈಲಿ ಬಗ್ಸ್, ಸಾಮಾನ್ಯ ಹತ್ತಿ ತಳಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಕೀಟನಾಶಕಗಳು ಸಹ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತವೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. “ಕೀಟನಾಶಕಗಳು ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳನ್ನೂ ನಾಶಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದ ಕೃಷಿಗೆ ಹಾನಿ ” ಎಂದು ಅಹ್ಲಾವತ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

“ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪರಭಕ್ಷಕಗಳ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಹಾನಿಕಾರಕ ಕೀಟಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚ ತೊಡಗಿ  ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಹಾನಿಗೊಳಿಸಿದಾಗ ನಿಜವಾದ ಸಮಸ್ಯೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ” ಎಂದು ಪಂಜಾಬ್ ಕೃಷಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕಲಿಸುವ ಗುರುಶರಣ್ ಸಿಂಗ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಕೀಟನಾಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 60 ರಷ್ಟು ಹತ್ತಿ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ನಾಗ್ಪುರದ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಹತ್ತಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕೆ ಆರ್ ಕ್ರಾಂತಿ, ಸಾಬೂನು ಅಥವಾ ಬೇವಿನ ನೀರನ್ನು ಸಿಂಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಬಿಳಿ ನೊಣಗಳ ದಾಳಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

SDKSM ಸ್ವಯಂಸೇವಕರು ಬಿಳಿನೊಣಗಳು ಕೀಟನಾಶಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜಮೀನುಗಳ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ದಾಳಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಗಮನಾರ್ಹ ಅಂಶವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಹತ್ತಿ ಗಿಡದ ಎಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕೀಟಗಳ ಅನುಮತಿಸುವ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತಾರೆ, ಇದನ್ನು ಆರ್ಥಿಕ ಮಿತಿಗಳ ಮಟ್ಟ (ETL) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತಿ ಗಿಡದ ಎಲೆಯ ಮೇಲೆ ಆರು ಬಿಳಿ ನೊಣಗಳು ಹಾನಿಕಾರಕವಲ್ಲ ಎಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡರು ಇದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದರೆ ಹಾನಿಕಾರಕ ಎಂಬುದು ಅವರಿಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. “ಕಳೆದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಕೀಟನಾಶಕಗಳನ್ನು ಬಳಸದೇ ಇರುವ ಜಮೀನುಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಳಿನೊಣದ ಸಂಖ್ಯೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಅದು  ನಂತರ ಇಟಿಎಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ.  ಆದರೆ ಕೀಟನಾಶಕಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿರುವ ಹತ್ತಿಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಳಿನೊಣದ ಸಂಖ್ಯೆ ಗುರುತಿಸಿದ ಮಿತಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿದೆ ಎಂದು  ಎಂದು ಅಹ್ಲಾವತ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ವಿವೇಚನಾಯುಕ್ತ ಮಿಶ್ರಣ

ರಾಸಾಯನಿಕಗಳನ್ನು ಬಳಸದಿರುವ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದ ರೈತರು, SDKSM ನಿಂದ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ರೈತರು ರಾಸಾಯನಿಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ದಲಾಲ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಸಾವಯವ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಕಡಿಮೆ ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಅಗ್ಗವಾಗಿದೆ. ದ್ರಾವಣವನ್ನು-2.5 ಕೆಜಿ ಡೈಅಮೋನಿಯಂ ಫಾಸ್ಫೇಟ್ (ಡಿಎಪಿ) ಮತ್ತು ಯೂರಿಯಾ, ಮತ್ತು 0.5 ಕೆಜಿ ಸತುವು-100 ಲೀಟರ್ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬೆರೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇದನ್ನು ಒಂದು ಋತುವಿನಲ್ಲಿ 0.4 ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಹತ್ತಿಗೆ ಆರು ಬಾರಿ ಸಿಂಪಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. “ದಲಾಲ್ ನಮಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕಲಿಸಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾವು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ದಲಾಲ್ ಘೋಲ್ ಎಂದು ಇರಿಸಿದ್ದೇವೆ” ಎಂದು ಸಿಂಗ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ

“ನಾವು ಹತ್ತಿ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಕೀಟನಾಶಕಗಳಿಗೆ ರೂ  25,000 ವಿನಿಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೆವು ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಾವು ಈ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಉಳಿಸಿದ ಹಣದಲ್ಲಿ ಸಿಮೆಂಟಿನ ದನದ ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದೇನೆ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಶೀಲಾ. ಇವರು 0.8-ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಹತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಲು ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ 0.8-ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಅನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆ ಪಡೆದಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. “ಸರ್ಕಾರವು ರೈತರಿಗೆ ಎಷ್ಟು ರಸಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕೆಂದು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರೈತರು ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅಂಗಡಿಯವರು ಮತ್ತು ರಸಗೊಬ್ಬರ ಕಂಪನಿಗಳ ಏಜೆಂಟ್‌ಗಳು ಅವರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತಾರೆ” ಎಂದು SDKSM ಸದಸ್ಯ ರಾಜಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಜನಪ್ರಿಯ

ಈ ಉಪಕ್ರಮದ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಈಗ ತಜ್ಞರು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. CCS ಹರಿಯಾಣ ಕೃಷಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ನಿರ್ದೇಶಕ (ಸಂಶೋಧನೆ) ಎಸ್ ಎಸ್ ಸಿವಾಚ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, “ನಾವು ತರಗತಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಈ ರೈತರನ್ನು ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಾಗಾರಕ್ಕೆ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ.” ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಹನ್ನೆರಡು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಜಿಂದ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ರೈತರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಕುರಿತು ತಮ್ಮ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಲೇಖಕರು: ಜಿತೇಂದ್ರ

ಹರಿಯಾಣದ ನಿದಾನ ಗ್ರಾಮದ ಮಹಿಳಾ ರೈತರು ಹತ್ತಿ ತೋಟದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವ ಕೀಟಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಅವರು ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿನೊಣ ಕೀಟವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಬಹುದು